Jessie L'Herminez en Alize Zandwijk over Dieven

In Dieven (2010) schetst Dea Loher twaalf kleurrijke personages die allemaal op zoek zijn naar troost, erkenning of een beetje warmte. ​“Het gaat over vergeten mensen”, zegt Alize. ​“Mensen die normaal zelden of nooit in een toneelstuk voorkomen. Ze zijn op zoek naar een beetje geluk of liefde maar hun zoektochten stranden nogal eens op de banaliteit van het dagelijks leven.”

We spreken elkaar via Zoom, Alize werkt in Bremen en woont in Antwerpen, Jessie woont in Vinkeveen. Alize (1962) heeft voorheen als artistiek leider van het Ro Theater in Nederland het werk van Loher geïn­tro­du­ceerd: Onschuld (2007), Het laatste vuur (2009), Dieven (2011) en Gaunerstück (2016).

Jessie (1990) was op zoek naar teksten van vrouwelijke toneel­schrij­vers en iemand wees haar op de stukken van Dea Loher. ​“Ik vond het bijzonder vanwege de mozaïekvorm: het stuk gaat over twaalf mensen die allemaal hun eigen kleine verhaal hebben. Het stuk is bijna extreem in zijn vorme­lijk­heid. De personages spreken over zichzelf alsof ze zichzelf van een afstand beschouwen. Ik wil dat in het begin uitver­groten met grotesk spel en de personages later meer met afstand naar zichzelf laten kijken, waardoor het gevoel van vervreem­ding wordt versterkt.”

Alize is gefas­ci­neerd door de rijke verbeelding van Loher: ​“Ze geeft zulke sprekende details over de levens die ze schetst. In haar werk kijkt ze met groot mededogen naar andere mensen. Dat spreekt mij zeer aan. Het gaat over personages die dromen van een ander leven.”

Jessie: ​“Het is grappig: ik herken delen van mezelf in elk van die twaalf personages die toch geen van allen op mij lijken: een depressieve verze­ke­rings­agent, een vrouw die een geliefde aan tafel verzint, een jonge vrouw die een carrière nastreeft als super­markt­ma­nager, een oudere vrouw die veertig jaar in een hotelkamer op haar geliefde wacht. Het zijn allemaal dolende zielen in een complexe samenleving zonder eenduidige antwoorden. Gemeen­schap­pe­lijk is een sluimerende angst voor ​‘de ander’ (de onbekende ander), maar ook voor heden, verleden en toekomst.”

Halverwege het gesprek is er een mooi moment van herkenning. Alize zoekt in haar herinnering naar een quote die voor haar feilloos de kern van Dieven weergeeft en Jessie vult ​‘m meteen moeiteloos aan. ​“Het is ook voor mij het kernthema van de voor­stel­ling”, zegt ze. De quote luidt als volgt: ​‘Denkt u dat er veel van mijn soort zijn. Mensen zoals ik, die leven alsof ze niet leefden. Die zich door hun eigen leven heen stelen, voorzichtig en schuw, alsof niets daarvan hen toekomt, alsof ze geen recht hadden zich erin te bevinden. Alsof we dieven waren.’

In haar enscenering van Dieven heeft Alize indertijd kartonnen dozen gebruikt: ​“Een landschap van wel 200 kartonnen dozen van verschil­lende formaten waarin en waartussen de personages rond­schar­relden. Iedereen was constant op toneel, zat of lag in zo’n doos te slapen. De spelers moesten van de ene doos in de andere stappen om naar elkaar toe te komen, dat werkte heel sterk, het ongemak ervan. Ik houd ervan om te laten zien dat het leven gewoon doorgaat; dat, terwijl er al iets anders gebeurt, de vorige scène gewoon nog op de achtergrond doorgaat.”

Jessie gaat werken met twee video­kun­ste­naars die tussen de scènes door beelden laten zien van een buiten­we­reld: ​“Het worden colla­ge­ach­tige beelden van YouTube en andere media die het frag­men­ta­ri­sche karakter nog benadrukken.” Anders dan Alize heeft zij geen ensemble tot haar beschikking: bij het Ro Theater waren er twaalf acteurs, Jessie werkt met dubbelrollen.

Voor Jessie is Dieven een precies goede mix van het tragische en het komische. ​“De personages zijn markant en vaak komisch, soms op het groteske af en ook de tekst is vaak humo­ris­tisch, zelfs de stiltes zijn dat soms.” Alize herkent dat: ​“Eens. De situaties zijn grappig, soms op het surre­a­lis­ti­sche af; vooral de ontmoe­tingen zijn soms heel onge­mak­ke­lijk en ja, dat is nu eenmaal grappig om te zien. Het miserabele kan heel komisch zijn.